Πάνω από 12.800 σεισμούς έχει εντοπίσει συνολικά στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού, από τις 26 Ιανουαρίου έως και τις 8 Φεβρουαρίου 2025, το Εργαστήριο Σεισμολογίας (ΕΣ) του ΕΚΠΑ, με μεθόδους μηχανικής μάθησης και με αυστηρά κριτήρια για τη διασφάλιση της ποιότητας των... αποτελεσμάτων.
Η έκτακτη ανακοίνωση της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ που δημοσιεύθηκε το απόγευμα της Δευτέρας υποδεικνύει συνεχή αποτύπωση κατολισθήσεων με επιπτώσεις στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον της Σαντορίνης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων (χωρίς χρήση μεθόδων μηχανικής μάθησης) του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, κατά την 9η Φεβρουαρίου έχουν καταγραφεί 102 σεισμοί, εκ των οποίων 14 με μεγέθη M≥4.0 και 2 με Μ≥4.5, ενώ ο μεγαλύτερος σεισμός σημειώθηκε στις 21:05:40 (ώρα Ελλάδος) και είχε μέγεθος Μ=5.0.
Σχήμα 1. Χάρτης κατανομής σεισμών στην περιοχή των Κυκλάδων (Σαντορίνη-Αμοργός-Ίος) που καταγράφηκαν στις 8 Φεβρουαρίου (ανάλυση με τεχνητή νοημοσύνη) και στις 9 Φεβρουαρίου (καθημερινή ανάλυση). Η ακτίνα των κύκλων είναι ανάλογη του μεγέθους του σεισμού (υπόμνημα επάνω-δεξιά), ενώ τα επίκεντρα σεισμών με μεγέθη μεγαλύτερα ή ίσα του 4.5 σημειώνονται με αστέρι. Ο χρωματισμός ανταποκρίνεται στο εστιακό βάθος, σύμφωνα με τη χρωματική κλίμακα (δεξιά).
Πού υπάρχουν κατολισθήσεις
Η ερευνητική ομάδα του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ παρακολουθεί από την αρχή της εξελισσόμενης σεισμικής ακολουθίας τα συνοδά της φαινόμενα στο νησί της Σαντορίνης. Οι γεωεπιστήμονες του ΕΚΠΑ έχουν συλλέξει δεδομένα και έχουν πραγματοποιήσει παρατηρήσεις, που τους επιτρέπουν να αποτυπώσουν το σύνολο των περιοχών που έχουν πληγεί μέχρι σήμερα από κατολισθητικά φαινόμενα και να ανανεώνουν τη χωρική τους κατανομή με νέα δεδομένα.
Οι θέσεις που έχουν εκδηλωθεί κατολισθήσεις εντοπίζονται όχι μόνο στα πρανή της καλδέρας, αλλά και εκτός αυτής. Πιο συγκεκριμένα:
1. στο νότιο παράκτιο τμήμα της Σαντορίνης, εξωτερικά της καλδέρας,
2. στο κεντροανατολικό τμήμα των πρανών της καλδέρας,
3. στο βόρειο τμήμα της νήσου.
Η πρώτη περιοχή περιλαμβάνει κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν:
· στο πρανές ανάντη της Κόκκινης Παραλίας και
· στα πρανή ανάντη της Παραλίας Βλυχάδα.
Η δεύτερη περιοχή περιέχει κατολισθήσεις που σημειώθηκαν:
· στα πρανή ανάντη του λιμένα του Αθηνιού,
· στα πρανή σε απόσταση 1,5 km βόρεια του λιμένα Αθηνιού (θέση Άκρα Αλωνάκι),
· στα πρανή ανάντη του παλαιού λιμένα Φηρών,
· σε πρανή κατάντη του Ημεροβίγλιου και
· στο πρανές της περιοχής Σκάρος στο Ημεροβίγλι
Η τρίτη περιοχή περιλαμβάνει τις κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν στην επαρχιακή οδό Φηρών-Οίας.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων των θέσεων είναι η παρουσία πρανών με μεγάλες κλίσεις, ασταθών ηφαιστειακών υλικών καθώς και γεωυλικών από παλαιότερες κατολισθήσεις. Όμως, οι επιπτώσεις των καταγεγραμμένων κατολισθήσεων είναι διαφορετικές από θέση σε θέση.
Στην Κόκκινη Παραλία, λόγω της κατάπτωσης βραχωδών τεμαχών αυξήθηκε ο όγκος των συσσωρευμένων υλικών στη βάση του πρανούς ανάντη της παραλίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι η παραλία δεν είναι προσβάσιμη εδώ και χρόνια λόγω καταπτώσεων βραχωδών τεμαχών.
Στην Παραλία Βλυχάδα, οι επιπτώσεις δεν είναι σημειακές, αλλά εκτείνονται σε μεγάλο μήκος της. Η κινητοποίηση των ασταθών μαζών και η συσσώρευσή τους στη βάση των σχεδόν κατακόρυφων πρανών της έχει περιορίσει το πλάτος της σε μεγάλο ποσοστό. Ωστόσο, λόγω της κυματικής δράσης και της λιθολογίας της, η παραλία αναμένεται με την πάροδο του χρόνου να επανέλθει στην προτέρα κατάσταση μετά από ανακατανομή των γεωυλικών στην παράκτια ζώνη.
Στα πρανή ανάντη του λιμένα του Αθηνιού, οι κατολισθήσεις ήταν περιορισμένης έκτασης. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις, ο χώρος αναμονής των επιβατών, οι επιχειρήσεις εστίασης, τα καταστήματα και ο υπαίθριος χώρος στάθμευσης, που αναπτύσσονται στην παράκτια ζώνη, δεν επηρεάστηκαν από τις καταγεγραμμένες μετακινήσεις.
Στη θέση βόρεια του λιμένα του Αθηνιού, οι κατολισθήσεις εκδηλώθηκαν σε πρανές που αναπτύσσεται μακριά από στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος (κατοικίες, δίκτυα και υποδομές), ενώ τμήμα των ασταθών υλικών κατέληξε στη θάλασσα.
Πιο βόρεια, ανάντη του παλαιού λιμένα των Φηρών, στο Ημεροβίγλι και στο Σκάρο, τα καταγεγραμμένα φαινόμενα εκδηλώθηκαν σε πρανή κατάντη των κατοικημένων περιοχών (Φηρά, Ημεροβίγλι), που αναπτύσσονται στο φρύδι της καλδέρας. Ομοίως, με τον Αθηνιό, δεν σημειώθηκαν επιπτώσεις στο δομημένο περιβάλλον.
Στο βόρειο τμήμα της νήσου, κατά μήκος του οδικού δικτύου που οδηγεί από την Οία στα Φηρά, οι καταπτώσεις βράχων είχαν ως αποτέλεσμα η διέλευση των οχημάτων από την περιοχή να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή.
Η προσέγγιση αυτή παρουσιάζει τις πληγείσες από κατολισθήσεις περιοχές της Σαντορίνης, στις οποίες προς το παρόν εφαρμόζονται από τις αρχές Πολιτικής Προστασίας μη δομικά μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν απαγόρευση πρόσβασης κατοίκων και επισκεπτών σε περιοχές και απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων σε συγκεκριμένα τμήματα του οδικού δικτύου που γειτνιάζουν με τις θέσεις αυξημένου κατολισθητικού κινδύνου. Οι θέσεις αυτές θα πρέπει με προτεραιότητα να ερευνηθούν περαιτέρω, μετά την ολοκλήρωση της σεισμικής ακολουθίας, και να υποδεχτούν αποτελεσματικά δομικά μέτρα, κατάλληλα προσαρμοσμένα στο ηφαιστειακό τοπίο και στο απαράμιλλο φυσικό κάλλος του νησιού.
Συντονιστής της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων ΕΚΠΑ είναι ο Ευθύμιος Λέκκας, Ομ. Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος.
Τα μέλη της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων είναι:
Αντωναράκου Ασημίνα, Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Αρκαδόπουλος Νικόλαος, Καθηγητής Χειρουργικής, Πρόεδρος Ιατρικής Σχολής
Βασιλάκης Εμμανουήλ, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Διακάκης Μιχαήλ, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Ευελπίδου Nίκη – Νικολέττα, Καθηγήτρια Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Καβύρης Γιώργος, Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Καρτάλης Κωνσταντίνος, Καθηγητής Τμήματος Φυσικής
Λάγιου Παγώνα, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας, Κοσμήτορας Σχολής Επιστημών Υγείας
Λέκκας Ευθύμιος, Ομ. Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Συντονιστής Επιτροπής
Μαυρούλης Σπυρίδων, Επιστημονικός Συνεργάτης Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Πικουλής Εμμανουήλ, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής
Σταύρου Πήλιος-Δημήτρης, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Ψυχολογίας
Χατζηχρήστου Χρυσή, Καθηγήτρια Τμήματος Ψυχολογίας
Υπεύθυνος για την προβολή του έργου και των δράσεων της Επιτροπής είναι το μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης κ. Δημήτρης Κουτσομπόλης.
Οι Αρχές και επιστήμονες παραμένουν σε επιφυλακή, ενώ οι κάτοικοι των νησιών αναμένουν το πρώτο θετικό σινιάλο για επιστροφή στην κανονικότητα.
«Οι δύο σεισμοί άλλαξαν τον τρόπο που σπάει στο ρήγμα, ίσως ενεργοποιήθηκε γειτονικό» λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος
Επιφυλακτικά αισιόδοξος για τη σεισμική ακολουθία στη Σαντορίνη δήλωσε ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος, μετά το μπαράζ των σεισμικών δονήσεων στα ανοιχτά της Αμοργού.
Ο κ. Παπαδόπουλος δήλωσε ότι διατηρεί επιφυλακτική αισιοδοξία, επισημαίνοντας πως οι σεισμοί μεγέθους 4,9 και 4,6 Ρίχτερ που σημειώθηκαν στην περιοχή προσδίδουν νέα χαρακτηριστικά στη σεισμική εξέλιξη, δηλώνοντας ότι έχει αρχίσει να αλλάζει η επιθετική σεισμική ακολουθία.
Μιλώντας στο Mega, ανέφερε ότι τις τελευταίες ημέρες δεν παρατηρούνται τα έντονα σημάδια της αρχικής προσεισμικής ακολουθίας, ενώ η συμπεριφορά των σεισμών φαίνεται να μεταβάλλεται, γεγονός που αφήνει ένα μικρό περιθώριο αισιοδοξίας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, μετά τον σεισμό των 5,2 Ρίχτερ στις 5 Φεβρουαρίου, καταγράφεται σταδιακή μείωση στη συχνότητα των σεισμών με μέγεθος κάτω από 3 Ρίχτερ, ενώ παρατηρείται και μείωση του μέσου μεγέθους των σεισμικών δονήσεων.
« Tο μέσο μέγεθος των σεισμών αρχίζει και μειώνεται παρά τα 5 Ρίχτερ που είχαμε εχθές και τα 4,9 πριν λίγες ώρες. Αυτά είναι τα δύο σημάδια που μας δίνουν την αισιόδοξη προοπτική ότι ίσως έχουμε μπει στη διαδικασία αποφόρτισης, σε μια διαδικασία μετασεισμικής ακολουθίας» τόνισε ο σεισμολόγος.
«Αυτά τα στοιχεία μας οδηγούν σε μια ελαφρώς αισιόδοξη εκτίμηση ότι πιθανώς βρισκόμαστε στη φάση της μετασεισμικής ακολουθίας», σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Παπαδόπουλος.
Ωστόσο, τόνισε πως παρατηρήθηκε ένα νέο χαρακτηριστικό. «Οι δύο μεγαλύτεροι σεισμοί που καταγράφηκαν σήμερα φαίνεται να διαφοροποιούν τον τρόπο με τον οποίο σπάει το ρήγμα», εξήγησε.
Όπως ανέφερε, μέχρι πρότινος όλοι οι σεισμοί είχαν τον ίδιο μηχανισμό διάρρηξης. Ωστόσο, η πρόσφατη δραστηριότητα υποδηλώνει την πιθανή ενεργοποίηση ενός μικρότερου, γειτονικού ρήγματος στα ανατολικά της κύριας σεισμικής ζώνης.
«Νομίζω ότι μέχρι τώρα όλοι οι σεισμοί είχαν τον ίδιο μηχανισμό διάρρηξης, σπασίματος πάνω στο ρήγμα που έχει ενεργοποιηθεί. Σήμερα υπάρχει μία μικρή διαφοροποίηση που δείχνει ότι ίσως έχει ενεργοποιηθεί ένα γειτονικό ρήγμα, αλλά μικρών διαστάσεων στα ανατολικά της σεισμικής ζώνης η οποία μέχρι τώρα έχει ενεργοποιηθεί».
Αυτό, σύμφωνα με τον Γεράσιμο Παπαδόπουλο, «θα μπορούσε να προστεθεί στα αισιόδοξα σημάδια» αλλά, όπως είπε «θα πρέπει να περιμένουμε, μέχρι η φύση να μας προικίσει με περισσότερα στοιχεία» τόνισε χαρακτηριστικά.
Αλλεπάλληλες δονήσεις, με μεγαλύτερη τα 4,9 Ρίχτερ την Δευτέρα
Οι σεισμοί στη Σαντορίνη, συνεχίστηκαν και την Δευτέρα, με νέα ισχυρή δόνηση 4,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ να σημειώνεται 14 λεπτά μετά τις 15.00 το μεσημέρι 19 χλμ. νότια της Αρκεσίνης Αμοργού.
Τριάντα ένα λεπτά μετά τις 15.00 το μεσημέρι σημειώθηκε και νέος σεισμός 4,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ 17 χλμ. νότια νοτιανατολικά της Αρκεσίνης Αμοργού.
Είχε προηγηθεί, λίγο μετά τη μία, ισχυρή δόνηση 4,9 βαθμών στην ίδια περιοχή, που έγινε αισθητή σε αρκετές περιοχές της Αττικής.
Ήταν η μεγαλύτερη σεισμική δόνηση που καταγράφηκε σήμερα έπειτα από τον σεισμό μεγέθους 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που σημειώθηκε στις 21:05 την Κυριακή.
