Για σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, η περίοδος των Χριστουγέννων δεν συνδέεται με χαρά και εορτασμό, αλλά με αυξημένα επίπεδα ψυχολογικής πίεσης... και θλίψης.
Έρευνες δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια των γιορτών παρατηρείται εντονότερη εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους, μοναξιάς και καταθλιπτικής διάθεσης, ιδιαίτερα σε άτομα που βιώνουν απώλειες, οικονομικές δυσκολίες ή κοινωνική απομόνωση.
Η έντονη προβολή της «γιορτινής ευτυχίας» από τα μέσα ενημέρωσης και τη διαφήμιση προκαλεί συχνά μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Όταν η προσωπική πραγματικότητα απέχει από αυτό το πρότυπο, το αίσθημα ανεπάρκειας και αποξένωσης ενισχύεται.
Παράλληλα, οι οικογενειακές συγκεντρώσεις, αν και κοινωνικά επιβεβλημένες, μπορούν να λειτουργήσουν ως παράγοντας έντασης, ιδίως σε περιπτώσεις συγκρούσεων ή ρήξεων.
Ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες θεωρούνται οι ηλικιωμένοι που ζουν μόνοι, οι άνεργοι, οι ασθενείς και όσοι έχουν βιώσει πρόσφατα πένθος. Σύμφωνα με επαγγελματίες ψυχικής υγείας, η διακοπή της καθημερινής ρουτίνας και η μειωμένη πρόσβαση σε υποστηρικτικές δομές κατά τις αργίες επιβαρύνουν περαιτέρω την κατάσταση.
Τα τελευταία χρόνια, φορείς και οργανώσεις επισημαίνουν την ανάγκη απομυθοποίησης των Χριστουγέννων ως περιόδου υποχρεωτικής ευτυχίας. Η αναγνώριση της θλίψης ως υπαρκτού κοινωνικού φαινομένου και η ενίσχυση δομών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης αποτελούν βασικά βήματα για μια πιο ρεαλιστική και συμπεριληπτική προσέγγιση των γιορτών.
Υπάρχει χώρος για πένθος τα Χριστούγεννα;
«Ο θάνατος του μπαμπά μου ήταν ακατανόητος... Ένιωθα αποπροσανατολισμένη, λυπημένη και εντελώς έξω από τα νερά μου. Ήταν εκεί όλη μου τη ζωή και η σύντομη περίοδος της ανίατης ασθένειάς του μας έφερε πιο κοντά. Θα κάνω άλλα Χριστούγεννα;» αναρωτήθηκε στην αρχή η Δρ. Anke Timmerman για τον πατέρα της, Manfred, που πέθανε.
Οι αναμνήσεις της Δρ. Timmerman από την εορταστική περίοδο με τον πατέρα της είναι πολύ ξεχωριστές, από την επιμονή του να τραγουδούν χριστουγεννιάτικα τραγούδια υπό το φως των κεριών μέχρι το να φέρνει σπίτι το δέντρο από το τοπικό δάσος. Ως αποτέλεσμα, η 49χρονη είπε στην εφημερίδα «The Independent» πώς αυτή η εποχή του χρόνου είναι «απίστευτα δύσκολη τώρα» λόγω των γλυκόπικρων αναμνήσεων πριν από τον θάνατό του.
Ο πατέρας της διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα τέταρτου σταδίου την άνοιξη του 2023 και πέθανε δύο μήνες αργότερα σε ηλικία 80 ετών. Ενώ η Δρ. Timmerman ζει στο Λινκολνσάιρ, ο πατέρας της ζούσε στη Γερμανία. Είπε: «Το πένθος για το εξωτερικό είναι κάτι από μόνο του: δεν υπάρχουν μέρη να επισκεφτείς ή άνθρωποι να συναντήσεις που μπορούν να επαναφέρουν την αίσθηση του ατόμου... Ένιωθα αποπροσανατολισμένη, λυπημένη και εντελώς εκτός εαυτού. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που ο μπαμπάς μου δεν μου ευχήθηκε χρόνια πολλά, και ακολούθησε η έναρξη της νέας χρονιάς χωρίς τις ευχές του και γνωρίζοντας ότι αυτές δεν θα ήταν ποτέ ξανά εκεί. Δεν υπάρχει τρόπος να το αλλάξεις αυτό, είναι δύσκολο».
Φοβάται ότι «δεν υπάρχει πολύς χώρος για πένθος τα Χριστούγεννα, επειδή υποτίθεται ότι πρέπει να είσαι σε καλή διάθεση και να μην χαλάς τα Χριστούγεννα κανενός άλλου». Δεν είναι μόνη με τα συναισθήματά της, καθώς μια νέα δημοσκόπηση που ανατέθηκε από το φιλανθρωπικό ίδρυμα Marie Curie για τον θάνατο διαπίστωσε ότι σχεδόν οι μισοί από όσους έχουν χάσει ένα αγαπημένο τους πρόσωπο (45%) παραδέχονται ότι αισθάνονται μόνοι κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, ακόμα και όταν βρίσκονται με φίλους και συγγενείς.
Περισσότεροι από ένας στους τρεις ανθρώπους (37%) συνήθως φοβούνται τα Χριστούγεννα λόγω των συνδηλώσεων της εποχής του χρόνου με αγαπημένα πρόσωπα που έχουν πεθάνει. Η Δρ. Timmermann δήλωσε: «Όλοι αντιμετωπίζουν το πένθος διαφορετικά, ακόμα κι αν βρίσκεστε ανάμεσα σε μέλη της οικογένειας που έχουν επίσης πρόσφατα πενθήσει. Μπορεί να μην θέλουν να μιλήσουν γι' αυτό ή να το αντιμετωπίζουν εντελώς διαφορετικά».
Τρεις στους 10 κρατούν τα συναισθήματά τους για τον εαυτό τους
Τρεις στους δέκα (27%) των ερωτηθέντων κρατούν τα συναισθήματά τους για τον εαυτό τους, αντί να αναζητούν υποστήριξη, και το 18% των ανθρώπων που βίωναν θλίψη τα Χριστούγεννα απομονώθηκαν. Η Δρ. Timmermann έλαβε για πρώτη φορά βοήθεια από το φιλανθρωπικό ίδρυμα Marie Curie μετά τη διάγνωση του πατέρα της. Μετά τον θάνατό του, τέθηκε σε εβδομαδιαία υποστήριξη πένθους για οκτώ εβδομάδες το φθινόπωρο εκείνου του έτους.
«Τα δεύτερα Χριστούγεννα ήταν στην πραγματικότητα πιο δύσκολα, επειδή σε εκείνο το σημείο, οι χριστουγεννιάτικες κάρτες από φίλους και συγγενείς είχαν σταματήσει να αναγνωρίζουν ότι κάποιος δεν είναι πια κοντά. Έτσι, δεν λαμβάνεις πλέον εκφράσεις συμπάθειας, κάτι που είναι απολύτως εντάξει, αλλά σε κάνει να νιώθεις ότι το κενό μεγαλώνει λίγο, το κενό του ατόμου που δεν είναι πια κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο» εξήγησε.
Φέτος είναι τα πρώτα Χριστούγεννα που η Δρ. Timmermann είναι εθελόντρια στο Marie Curie, εργαζόμενη στη γραμμή υποστήριξης. Είπε: «Θέλω να κρατήσω την ιδέα ότι ξεκίνησα όλα αυτά λόγω του πατέρα μου».
Το φιλανθρωπικό ίδρυμα Marie Curie διαπίστωσε αύξηση 86% στις ερωτήσεις την ημέρα των Χριστουγέννων και την επόμενη των Χριστουγέννων πέρυσι σε σύγκριση με το 2023, το οποίο ήταν το πιο πολυάσχολο έτος από τότε που ξεκίνησε η υπηρεσία υποστήριξης το 2015. Η πρόσφατη δημοσκόπηση τον Νοέμβριο του 2025 σε 2.000 άτομα υποδηλώνει ότι η τάση θα συνεχιστεί.
