Πρόκειται για τη μοναδική γνωστή – τουλάχιστον – περίπτωση παιδιού με σύνδρομο Down κατά την αρχαιότητα στην Ελλάδα. Η ανασκαφή έγινε στον μυκηναϊκό οικισμό κοντά στο χωριό Λαζάρηδες στην Αίγινα, με τον σκελετό του μικρού παιδιού να αναλύεται στα εργαστήρια.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο «φως» τον σκελετό ενός κοριτσιού ηλικίας 12-16 μηνών, που έζησε τον 13ο αιώνα π.Χ. και στη σύντομη ζωή του υπέφερε από σοβαρή ασθένεια, πιθανώς συνδεδεμένη με το σύνδρομο Down.
Ήταν θαμμένο φορώντας ένα περίτεχνο περιδέραιο φτιαγμένο από 93 χάντρες από φαγεντιανή και υαλόμαζα, καθώς και έξι από κορναλίνη, εύρημα δηλωτικό της φροντίδας που έλαβε στη ζωή και στον θάνατό του.
Η ανασκαφή βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2005 από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Μέχρι σήμερα έχουν αποκαλυφθεί ένας οικισμός με το νεκροταφείο του. Τα ευρήματα, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διευθύντρια της ανασκαφής, ομότιμη καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ, Νάγια Πολυχρονάκου- Σγουρίτσα, καταδεικνύουν ότι ο οικισμός των Λαζάρηδων άκμασε στους δύο αιώνες της Ανακτορικής περιόδου (τον 14ο και τον 13ο αιώνα π.Χ.) και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα δρώμενα της εποχής στον ευρύτερο Αργοσαρωνικό κόλπο.
Πώς ήρθε στο «φως» το εύρημα
Το 2010 η ανασκαφή αποκάλυψε έναν μικρό κιβωτιόσχημο τάφο, που τοποθετήθηκε χρονικά στον 13ο αιώνα π.Χ.
Οι αρχαιολόγοι βρήκαν τα οστά ενός μικρού παιδιού μαζί με ένα περίτεχνο περιδέραιο. Αμέσως οι ανασκαφείς μετέφεραν το εύρημα μαζί με το χώμα που το περιέβαλλε στη Μονάδα Συντήρησης του Μουσείου Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του ΕΚΠΑ, προκειμένου να καθαριστεί με προσοχή και να συντηρηθεί.
Στην οστεολογική έρευνα που διεξήγε στο σκελετικό υλικό η βιοαρχαιολόγος, Δρ. Ελεάννα Πρεβεδώρου, διαπίστωσε ότι έφερε μορφολογικά χαρακτηριστικά σκελετικών αλλοιώσεων δηλωτικά σοβαρότατης χρόνιας ασθένειας ή ασθενειών. Ήταν δηλαδή ένα κοριτσάκι «που πέρασε την περισσότερη, εάν όχι όλη τη ζωή του πάρα πολύ άρρωστο και υπέφερε από έντονους πόνους», όπως λέει η κ. Πρεβεδώρου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Μετέπειτα γενετικές αναλύσεις δειγμάτων του υλικού που έγιναν στο Ινστιτούτο Max Planck για την Εξελικτική Ανθρωπολογία, στη Γερμανία, αποκάλυψαν ότι το κοριτσάκι αυτό έπασχε και από σύνδρομο Down, «ωστόσο δεν γνωρίζουμε ακόμη αν και σε ποιο βαθμό τα σοβαρά προβλήματα υγείας που εντοπίστηκαν οστεολογικά συνδέονταν με το σύνδρομο», όπως διευκρινίζει η κ. Πρεβεδώρου.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό το εύρημα
Είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα εντοπίζεται περίπτωση συνδρόμου Down κατά την αρχαιότητα. Αν και μπορεί να υπάρχουν κι άλλες, ωστόσο, είναι η μόνη που έχει καταγραφεί.
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ο τρόπος ταφής. Όπως διαπιστώθηκε, το κοριτσάκι είχε ταφεί φορώντας το περίτεχνο περιδέραιο στον λαιμό του. «Η επιμελημένη ταφή, το κόσμημα και η κατάσταση της υγείας του, υποδηλώνουν ότι το μικρό αυτό κοριτσάκι που υπήρξε βαριά άρρωστο είχε λάβει ιδιαίτερη φροντίδα κατά τον θάνατό του και πιθανότατα και κατά τη σύντομη ζωή του», διαπιστώνει η κ. Πρεβεδώρου.
Πόσες παρόμοιες περιπτώσεις υπάρχουν στον κόσμο
Στην ίδια δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications» παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας ευρύτερης έρευνας, με επικεφαλής επιστήμονες του Ινστιτούτου Max Planck για την Εξελικτική Ανθρωπολογία, σε συνολικά σχεδόν 10.000 γονιδιώματα από αρχαία ανθρώπινα σκελετικά υπολείμματα για χρωμοσωμικές τρισωμίες. Σημειώνεται ότι τα άτομα με χρωμοσωμική τρισωμία φέρουν τρία αντίγραφα ενός χρωμοσώματος στα κύτταρά τους, αντί για δύο. Η τρισωμία των χρωμοσωμάτων 21 ή 18 έχει ως αποτέλεσμα το σύνδρομο Down και το σύνδρομο Edwards, αντίστοιχα.
Η έρευνα αποκάλυψε έξι περιπτώσεις συνδρόμου Down.
Ανάμεσά τους βρίσκεται και το κοριτσάκι στην Αίγινα. Ενώ υπάρχει και η περίπτωση συνδρόμου Edwards.
Όλες οι περιπτώσεις ήταν βρεφικές ή περιγεννητικές ταφές και προέρχονται επίσης από τη νεολιθική Ιρλανδία (περίπου 3.500 π.Χ.), από τη Βουλγαρία της εποχής του Χαλκού (περίπου 2.700 π.Χ.), τρεις από την Ισπανία της Εποχής του Σιδήρου (περίπου 800-400 π.Χ., οι δύο με σύνδρομο Down, η μία με σύνδρομο Edwards) και από τη Φινλανδία (περίπου 1.720 μ.Χ.).
Μόνο λίγες περιπτώσεις συνδρόμου Down έχουν καταγραφεί σε άτομα κατά την αρχαιότητα, κυρίως λόγω των δυσκολιών στον εντοπισμό γενετικών διαταραχών σε αρχαία δείγματα DNA χωρίς τη χρήση σύγχρονων τεχνικών. Αντίθετα, φαίνεται ότι είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται το σύνδρομο Edwards σε ιστορικά ή προϊστορικά λείψανα, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι και τα επτά μωρά που εντοπίστηκαν με χρωμοσωμικές τρισωμίες φαίνεται να είχαν φροντίδα μετά θάνατον μέσω διάφορων τελετουργιών που υποδηλώνουν την αναγνώρισή τους ως μέρος των κοινοτήτων τους.
